Kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biri olan rahim kanseri, erken dönemde tespit edilebilen bir hastalık. Tedaviye erken dönemde başlandığında ise başarı şansı yüksek.

 

Rahim (endometrium) kanseri nedir?

Kadınlarda en sık görülen kanserlerden biri olan rahim kanseri, birden fazla isimle biliniyor. Bunlar; endometrium kanseri, uterus kanseri, endometrial kanser. Rahim (uterus) kanseri, rahmin içini döşeyen tabakanın hücrelerinden kaynaklanıyor. 

Sağlıklı hücreler, vücudun normal fonksiyon görmesi için belli bir düzende büyüyor, bölünüyor ve ölüyorlar. Ancak bazen hücreler değişiklere uğruyor ve büyümesi kontrol dışına çıkabiliyor. Bu hücreler yeni hücre gerekmediği halde bile bölünmeye devam ediyorlar. Bu anormal bölünme komşu dokuları istila ederek tahrip etmeye başlıyor. Bu hücreler vücudun diğer bölgelerine yayılıp yolculuğunu sürdürüyorlar. İşte rahim kanserlerinde, buna benzer bir gelişim söz konusu. Kanser hücreleri uterusun içini döşeyen tabakada gelişiyor. Sonrasında vücudun diğer organlarına doğru yolculuğa başlıyorlar. Bu kanser hücrelerinin neden geliştikleri tam olarak bilinmiyor. Ancak östrojen hormonunun rahim kanseri gelişiminde rol oynadığı düşünülüyor. Ayrıca rahim hücrelerinde kanser geliştiren gen değişikleri üzerinde de araştırmaların devam ettiği biliniyor.

 

Rahim (endometrium) kanserinden korunma yolları

• Sigara ve alkol gibi kanser yapıcı maddelerden uzak durmak,

• Kanser riskini azaltmaya yardımcı olduğu bilindiğinden doğum kontrol ilaçlarını kullanmak,

• Düzenli smear testi yaptırmak,

 

Rahim (endometrium) kanseri belirtileri nelerdir?

Endometrium kanserlerinin çoğu adetin kesildiği dönemde postmenopozal (menopoz sonrası) kadınlarda ortaya çıkıyor. Endometrium kanserinde menopoz sonrası görülen herhangi bir kanama, adet gören kadınlarda ise adet arasında kanama veya adet süresinin uzaması, anormal kanlı olmayan bir akıntı, pelvik ağrı, cinsel ilişki sırasında ağrı, kilo kaybı gibi bulgu ve belirtiler görülebiliyor. 

Yumurtalıklardan (over) iki ana hormon salgılanıyor; östrojen ve progesteron. Bu iki hormon arasındaki denge, adet kanaması sırasında değişiyor. Adetin erken döneminden itibaren endometrium (rahim içini döşeyen tabaka) kalınlaşıyor, eğer gebelik oluşmazsa kalınlaşan endometrium dökülüyor. Bu iki hormon arasındaki denge, endometriumun büyümesini uyaran östrojen lehine dönerse endometrium kanserinin gelişme riski artıyor.

 

Rahim (endometrium) kanseri risk faktörleri

Östrojen düzeyini artıran faktörler;

​

• Menstrüasyon görülen sürenin uzun olması: 

Eğer menstrüasyon erken yaşta başlarsa (12 yaşından önce) veya menopoz geç yaşta olursa, endometrim kanseri riski artıyor. Çünkü kadın ne kadar çok period yaşarsa, endometrium o kadar fazla östrojene maruz kalıyor.

​

• Hiç gebe kalmamış olmak: 

Kesin olmamakla birlikte gebelik, endometrium kanseri riskini azaltıyor gibi gözüküyor. Gebelikte daha fazla östrojen salınıyor ancak daha fazla da progesteron salgılanıyor. Artmış progesteron üretimi artmış östrojenin etkisini kompanse edebiliyor.

​

• Ovülasyon düzensizliği: 

Ovülasyon aylık olarak yumurtanın overden atılması demektir. Bu döngü östrojen tarafından düzenleniyor. Düzensiz ovülasyon veya ovulasyonun hiç olmaması, östrojene maruziyeti artırıyor. Ovülasyon düzensizliklerinin nedenleri arasında; obezite ve polikistik over sendromu (PCOS) sayılabilir. Obezite ve PCOS tedavisinde, aylık ovülasyon ve menstrüasyon tekrar düzenleniyor. Böylece, endometrium kanseri riskinin azaltılmasına çalışılıyor.

​

• Obezite: 

Östrojen kaynağı, sadece overler değildir. Yağ dokusu da östrojen salgılıyor. Obezitede vücuttaki östrojen düzeyi artıyor ve dolayısıyla kadınları endometrium kanseri için riskli gruba sokuyor. Obez kadınlarda endometrium kanseri riski 3 kat artıyor. Ancak zayıf kadınlarda da kanser görülebiliyor.

​

• Yağlı diyet: 

Bu tip diyet alışkanlığı, obeziteye yol açtığından endometrium kanseri riskini artırabilir veya yağlı besinler doğrudan östrojen metabolizmasını etkileyerek yine aynı sonuca yol açabilir.

​

• Diyabet: 

Endometrium kanserine diyabetli kadınlarda daha sık rastlanıyor, çünkü obezite ile diyabet sıklıkla birlikte görülüyor. Ancak diyabetli olan zayıf kadınlarda da kanser riski yüksektir.

​

• Östrojen replasman tedavisi: 

Östrojen endometrium büyümesini uyarır ve menopoz sonrası sadece östrojen tedavisi verilmesi kanser riskini artırır. Progesteron hormonu ile birlikte östrojenin kombine olarak verilmesi endometriumun incelmesine, dökülmesine ve endometrium kanseri riskinin azalmasına yol açar.

​

• Over tümörleri: 

Overin bazı tümörleri östrojen kaynağıdır ve östrojen düzeyini artırır.

​

• İleri yaş: 

Endometrium kanserlerinin büyük bir kısmı 55 yaşından sonra görülüyor.

​

• Meme veya over kanseri hikayesi olması.

• Tamoksifen kullanılması: 

• ​

Meme kanseri olup tamoksifen tedavisi alan her 500 kadından birinde endometrium kanseri görülüyor. Tamoksifenin endometrium üzerinde, östrojen benzeri etkisi vardır ve endometriumun kalınlaşmasına yol açıyor. Bu nedenle endometrium kanseri riskini artırdığından Tamoksifen kullanan herkesin yıllık periodik pelvik muayenesinin yapılması gerekiyor.

​

• Herediter Nonpolipozis Kolorektal Kanser (HNPCC): Bu kalıtsal hastalıkta önemli bir DNA tamir geninde bozukluk vardır. Bu kalıtsal hastalığı olanlarda kolon kanseri ve endometrium kanseri görülme riski fazladır.

 

Bu risk faktörlerinin bulunması endometrium kanseri olunacağı anlamına gelmiyor. Ancak bu faktörler nedeniyle risk altında bulunulduğu ve olası bulgu ve belirtilere karşı duyarlı olunması gerektiği unutulmamalı.

 

Rahim (endometrium) kanseri tanı yöntemleri

Öncelikle hastanın hikayesi alınıyor ve fizik/pelvik muayenesi yapılıyor ve transvajinal USG uygulanıyor. Burada endometrium kalınlığı ve yapısı değerlendiriliyor. Daha sonra kesin tanı için yapılması gereken biyopsi; endometrial biyopsi şeklinde, anestezi gerektirmeden, muayenehane şartlarında yapılabiliyor. Eğer yeterli doku alınamadıysa dilatasyon (genişletme) ve küretaj (kazıma) uygulanıyor. Ancak bu müdahale için ameliyathane şartları gerekebiliyor. Bu yöntemde; bütün endometrial tabakadan kazınarak örnek alınıyor ve patolojik incelemeye gönderiliyor. Kesin tanı, bu dokuların mikroskop altında incelenmesi sonrası konuyor. Kanser tanısı konan hastaların yönlendirildiği uzman, jinekolog onkolog oluyor. Daha sonra gerekirse, hastalığın yayılımının değerlendirilmesi için ileri tetkikler istenebiliyor.  (X-ray, CT, kan tetkikleri). 

Sonraki aşama; hastalığın evrelendirilmesidir. Evrelendirme, hastalığın cerrahi tedavisi ile birlikte yapılıyor.

 

Rahim (endometrium) kanseri tedavi yöntemleri

Endometrium kanseri erken tanı konduğunda tamamen tedavi edilebilen bir hastalık. Erken evrelerde hastaların 5 yıllık yaşam şansları yaklaşık yüzde 95. Tedavide en sık cerrahi olmak üzere, radyoterapi ve kemoterapi de uygulanabiliyor. 

Cerrahi tedavi: 

En sık kullanılan tedavi metodudur. Uygulanan cerrahi tedavide; uterus , overler ve tüpler çıkartılıyor. Ayrıca bölgesel lenf nodlarının çıkartılması ve çevre dokulardan örneklerin alınması gerekiyor. Hastanın ilk cerrahisi, en önemli olan tedavisi olarak kabul ediliyor ve mutlaka bir jinekolog onkolog tarafından yapılması öneriliyor. Ancak hastalığın yaygınlığına göre cerrahi tedavi bazen yeterli olmadığından ek tedavilere ihtiyaç duyulabiliyor. 

Radyoterapi: 

Eğer cerrahi sonrası eldeki bulgular kanserin tekrarlama riskini gösteriyorsa histerektomi (rahmin alınması) sonrası radyasyon tedavisi veriliyor. 

Hormon tedavisi: 

Eğer kanser vücudun diğer bölümlerine yayılmış ise tümörün büyümesini durdurmak için yüksek dozlarda progesteron verilebiliyor. 

Kemoterapi: 

Kemoterapi kanser hücrelerini öldürmek için yapılan ilaç tedavisidir. Bu ilaçlar genellikle kombinasyonlar halinde kullanılıyor. Eğer kanser ileri evrelere ulaşmış ve başka organlara yayılmış ise kemoterapi, kan yoluyla bu bölgelerdeki kanser hücrelerine ulaşıp öldürmesi için veriliyor. 

Tedavi sonrası hastalar düzenli aralıklarla takip ediliyor. Bu takipler sırasında; fizik muayene, pelvik muayene, AC grafisi ve laboratuvar testleri yapılıyor.

 

Rahim Ağzı (Serviks) Kanseri

Tüm dünyada her yıl 500 bin kadında tanılanan rahim ağzı kanseri, tüm kadın kanserleri içinde meme kanserinden sonra en sık görülen ikinci kanser türü. Özellikle gelişmiş ülkelerde artış göstermesi, dikkat çekiyor.

Rahim ağzı (serviks) kanseri nedir?

Rahim ağzı kanseri, ‘serviks’ denilen rahim ağzında gelişen bir kanser türüdür. Serviks, rahmin vajinaya açılan alt kısmı olduğundan ‘serviks kanseri’ veya ‘servikal kanser’ olarak da adlandırılıyor. Kadınlar arasında çok yaygın rastlanan bir hastalıktır. Öyle ki tüm kadın kanserleri içinde en sık görülen ikinci sıradaki kanser. Görülme sıklığının özellikle gelişmekte olan ülkelerde artış göstermesi dikkat çekici. Tüm dünyada her yıl, 500 bin kadına rahim ağzı kanseri teşhisi konuluyor. 

Oluşumunu basit olarak şöyle açıklamak mümkün; rahim ağzının yüzeyini oluşturan hücre tabakasının anormal hücrelere dönüşmesiyle ‘kanser öncülleri’ denilebilecek hücreler ortaya çıkıyor. Kanser öncülleri; prekanseröz yapılardır ve erken saptanıp tedavi edilmediklerinde rahim ağzı kanserine dönüşebilirler. Bu değişimden sorumlu olan temel etken, ‘HPV’ olarak bilinen Human Papilloma Virüsü. HPV genital siğillere neden olan virüs. Cinsel yolla bulaşıyor. 

Kadınlara cinsel ilişkiye başlamalarından sonra her yıl, PAP smear testi yaptırmaları öneriliyor. Bunun nedeni, bu test aracılığıyla rahim ağzına ortaya çıkan değişikliklerin tespit edilebilmesi. Papanicolaou testi olarak da bilinen PAP smear testi, rahim ağzındaki anormal hücrelerin; prekanseröz yapılara veya rahim ağzı kanserine dönüşmeden erken tanı konulmasına olanak sağlıyor. Smear testi, kadınlar için önemli bir avantaj. Geniş kitlelerin PAP smear testi ile taranmasının gelişmiş ülkelerde rahim ağzı kanser oranlarını düşürdüğü biliniyor.

 

Rahim ağzı (serviks) kanserinden korunma yolları

İlk cinsel ilişkiden üç yıl sonra jinekolojik kontroller sırasında PAP smear testi yapılması öneriliyor. 30 yaş üzerinde 3 ardışık normal PAP test sonucunun ardından PAP smear testi 2 – 3 yılda bir yapılabilir. 65–70 yaş sonrasında son 10 yıl içinde 3 ardışık normal PAP test sonucu varsa yapılmayabiliyor.

​

• Yüksek riskli kadınlarda ise her yıl alınması gerekiyor. Yüksek risk grubunu oluşturan durumlar:

İmmunosupresyon (bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlar), 

HIV enfeksiyonu, 

​

DES (sentetik östrojen) kullanımı. 

​

• Aşı açısından esas hedef kitle; cinsel olarak aktif olmayan yani HPV virüsü almış olma ihtimali bulunmayan genç kadınlardır. HPV ile ilişkili; servikal diplazi, neoplazi, servikal kanser, genital siğiller (condyloma acuminata) ve prekanseröz anogenital lezyonlardan korunma amacıyla uygulanıyor. HPV aşısı yapılsa dahi rahim ağzı kanseri tarama testi olan PAP smear testinin yapılmaya devam edilmesi gerekiliyor. Bulaşmasını engellemek için cinsel ilişki sırasında bariyer yöntem (prezervatif) kullanılması öneriliyor.

 

Rahim ağzı (serviks) kanseri belirtileri nelerdir?

Genellikle ilk belirti; anormal vajinal kanamadır. Kanamalar; özellikle cinsel ilişki sırasında veya sonrasında görülüyor. Kötü kokulu vajinal akıntı, disüri (ağrılı idrar yapma), vajinal huzursuzluk hissi de belirtiler arasında sayılıyor.

 

Tümör, yukarı doğru endometriyal kavite (rahim içi boşluk), aşağı vajina ve yanlarda pelvik duvara yayılabiliyor. Mesane ve rektumu doğrudan işgal eden edebilir. Bu yayılımlara bağlı olarak kabızlık, hematüri (kanlı idrar), fistül ve üretral obstrüksiyon (üretrada tıkanıklık) ile hidroüreter (idrar borusu genişlemesi) veya hidronefroz (böbreğin genişlemesi) görülebiliyor. Ayrıca pelvik duvar yayılımına bağlı olarak bacak ağrısı, ödem ve hidronefroz ortaya çıkabiliyor. 

Uzak organ metastazları, ekstrapelvik lenf nodu tutulumu, karaciğer, akciğer ve kemikte yayılım şeklinde olabiliyor. Rahim ağzı kanseri genellikle orta ve ileri yaş kadınlarda görülse de herhangi bir yaşta ortaya çıkabiliyor.

 

Rahim ağzı (serviks) kanseri risk faktörleri

Rahim ağzında gelişen hücre değişikliklerine neden olabilecek risk faktörleri şunlar:

• HPV enfeksiyonu,

• Yaş,

• Erken yaşta ilk cinsel ilişki,

• Birden fazla cinsel partner varlığı,

• Yüksek gebelik sayısı,

• Erkeğin çok partnerli olması,

• Bilinen anormal PAP smear test sonucu olması,

• Sigara kullanımı,

• Kötü genital hijyen,

• Oral kontraseptif (doğum kontrol hapı) kullanımı, beslenme eksiklikleri (A,C,E, Folik asit eksikliği), HIV enfeksiyonu, cinsel yolla bulaşan hastalık hikayesidir.

Rahim ağzı (serviks) kanseri tanı yöntemleri

İlk bulgu; rutin jinekolojik muayene ve takibi sırasında Papanicolaou test uygulanan hastalarda anormal PAP smear sonucu olabilir. Çünkü erken evre rahim ağzı kanserinde fiziksel muayenede fark edilmeme oranı çok yüksek. 

PAP smear testi 

Bu testi uygularken fırça yardımı ile vajinal sürüntüden alınan örnek, patologlar tarafından değerlendirilerek normal - anormal hücre sınıflandırması yapılıyor. Bu testin güvenle kullanıldığı bir diğer alan; gebelik. Günümüzde düzenli PAP smear taramaları ile rahim ağzı kanserinden ölümlerin yüzde 70 azaltılabileceği hesaplanıyor. Diğer yöntemlerle gözden kaçabilecek lezyonların doğrudan gözlenmesini sağlayan alet ise kolposkopi. Bu optik alet yardımıyla rahim ağzı 6-40 kez büyütülebiliyor. Eğer PAP smear sonuçlarında anormal bir yapı saptanıyorsa, kolposkopi ve gerekirse biyopsi alınarak değerlendiriliyor. 

Şüpheli sonuçlarda, HPV DNA tiplemesinin yapılması da önerilen yöntemlerden biri. Şüpheli PAP smear, HPV DNA pozitif ise hastaların daha sık değerlendirilmesinde yarar var. Çünkü negatif olan hastaya göre lezyonun ilerleme olasılığı daha yüksek. HPV DNA taraması sıvı bazlı PAP test yöntemi ile de yapılabiliyor.

     

Rahim ağzı (serviks) kanseri tedavi yöntemleri

• Rahim ağzı kanserlerinin ilk tedavisinde kullanılan yöntemler, cerrahi ve radyoterapi olarak 2 ana grup altında toplanıyor. Radyoterapi, rahim ağzı kanserinde her evrede kullanılabilen bir tedavi yöntemi. Erken evre kanserlerde hastalığın yayılımı çok daha az olduğundan cerrahi tedavi ön plana çıkıyor. İleri evrelerde ise öncelikli tedavi biçimi, radyoterapi. Cerrahi tedavide; yerleşimi rahim ağzı bölgesinde olan primer tümör ve muhtemel yayılım bölgelerinin temizlenmesi hedefleniyor. Cerrahi tedavi tümörün boyutuna göre aşağıda yer alan küçük cerrahi tekniklerden; tüm rahim, rahim ağzı ve lenf bezlerinin alındığı büyük cerrahi tekniklere kadar değişebiliyor. 
  
  LEEP (Loop electrosurgical procedure)
  Rahim ağzı hücresel değişikliklerin tanı ve tedavisinde çok değerli bir araç. Elektriğin doku üzerindeki kesme ve kanamayı durdurucu etkisinden yararlanan bir yöntemdir. 
  
  Kriyoterapi
  Hücrelerarası suyu kristalize ederek rahim ağzının yüzey dokusunun zedelenmesi ve hücre ölümü ile sonuçlanan bir yöntemdir. 
  
  Lazer tedavisi
  Yayılan kanserde tüm lezyonun görülebildiği ve rahim içi küretaj sonucu temiz olan her vakada kullanılabilir. 
  
  Konizasyon
  Rahim ağzı hücresel değişiklik tedavisinde büyük rol oynayan, rahim ağzından koni şeklinde bir parçanın çıkarıldığı cerrahi yöntemdir.

Farklı hastalıklar aynı belirtileri gösterebilir.

Rahim ağzı kanserinde hastalığın klasik belirtilerinin çoğu; vajinal enfeksiyon, uterus miyomları, polipler gibi kanser olmayan benign (selim) durumlarda da görülebiliyor. Dolayısıyla bu belirtilerin hangi hastalığa ait olduğunun bir uzman tarafından belirlenmesi gerekiyor.